BTKUXH – Nhìn vào đời sống công nhân hiện nay, có lẽ những công nhân Việt Nam trước đây cũng không thể lường hết những khó khăn mà công nhân ngày nay đang gặp phải. Nếu như trước kia người công nhân Việt Nam còn có “hậu phương” là mảnh vườn, miếng đất… phòng kế mưu sinh thì người công nhân ngày nay đa phần phải rời xa quê hương đến tập trung tại các khu công nghiệp, khu chế xuất trong sự bơ vơ, thiếu thốn… và hành trang của họ chỉ là cuộc sống tạm bợ của lớp nghèo thành thị. BTKUXH xin chân thành cảm ơn tác giả Kim Liên đã chia sẻ tư liệu nhật ký điền dã về đời sống công nhân tại thành phố Hồ Chí Minh, nằm trong khuôn khổ đề tài nghiên cứu các loại hình và cách thức tập hợp thanh niên công nhân vào sinh hoạt tập thể tại các khu công nghiệp, khu chế xuất tại thành phố Hồ Chí Minh do ThS. Nguyễn Đức Lộc làm chủ nhiệm đề tài. Đây là những trang nhật ký được tác giả ghi lại vào tháng 03/2008, chúng tôi xin lần lượt đăng các bài của tác giả tạm lấy tên là: “Những câu chuyện về đời sống công nhân”.
Thứ bảy ngày 12 tháng 7 năm 2008
Tìm hiểu về các hoạt động do Đoàn Thanh niên địa phương tổ chức phục vụ cho công nhân thì được các công nhân cho biết Đoàn Thanh niên tổ chức khá nhiều hoạt động và khuyến khích sự tham gia của các công nhân.
“Nói chung tổ chức Đoàn hoạt động rất năng nổ, phường rất ngưỡng mộ anh em công nhân tham gia vui chơi, Chi đoàn, Ủy ban phường hàng tuần, hàng tháng tổ chức hát với nhau, tổ chức vui chơi. Trong Đoàn thì các Chi hội, Liên hiệp Thanh niên Quận Đoàn, rồi các Chi hội của Đoàn Khu phố”
Nhận xét của công nhân khi tham gia các hoạt động do Đoàn thanh niên tổ chức là bổ ích, thiết thực và giúp cho công nhân có được những giờ phút giải trí, thư giãn.
“Việc tham gia mùa hè xanh, công nhân được thông báo từ khu phố, công nhân có một số người tham gia ở phường, bên đó người ta đưa đi dọn đường, làm việc gì đó, cảm giác tham gia cũng vui, cũng thích.”
“Năm nào Ủy ban phường Linh Xuân cũng tổ chức trong đó có cả tiếng Hoa, tiếng Hàn. Như học những câu chào hỏi để anh em chào cấp trên tạo nên sự thân thiện, gần gũi hơn. Rất chi là bổ ích, ai học được thì học”.
Không chỉ có Đoàn thanh niên mà còn có Công đoàn của Khu Chế xuất và Công đoàn của công ty cũng tổ chức các hoạt động phục vụ cho nhu cầu giải trí của công nhân: văn nghệ, thể thao, tư vấn tình yêu – hôn nhân – gia đình, đi du lịch… nhưng những hoạt động đó chỉ được tổ chức ở mức độ thỉnh thoảng, ít khi nên công nhân thực sự cũng chưa có được một sân chơi bổ ích.
“Công ty có tổ chức đi chơi, nói chung tổ chức đi chơi trong các ngày lễ, rồi trong công ty các bạn tổ chức đi thăm hỏi những ai bị bệnh… công ty có quà 1-6 cho con những người làm công ty”.
Thông thường thì những hoạt động phục vụ cho đời sống tinh thần của công nhân là do Công đoàn tổ chức. Nhưng cách thức tổ chức của Công đoàn công ty khác với Công đoàn của khu chế xuất “Công đoàn Khu Chế xuất thì tố chức cho anh em giao lưu văn nghệ, bóng đá, bóng chuyền gì đó, tổ chức đi chơi hoặc làm từ thiện, còn do công ty tổ chức thì nó rời rạc lắm”.
Không chỉ trong cách thức tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí mà trong việc thực hiện đúng chức năng của Công đoàn giữa Công đoàn công ty và Công đoàn Khu Chế xuất cũng có sự khác nhau.
“Công đoàn của Khu Chế xuất khác, Công đoàn của công ty khác. Công đoàn của Khu Chế xuất do Quận Đoàn Thủ Đức điều hành về làm thì những Công đoàn Thủ Đức đó bênh vực nhiệt tình trong công việc với anh em công nhân.”
Điều đó cho thấy Công đoàn của các công ty chưa thực sự là người bạn đồng hành của công nhân, chưa thực sự đứng về phía công nhân để bảo vệ quyền lợi cho công nhân, sở dĩ có tình trạng Công đoàn của công ty bị chi phối bởi Ban Giám đốc công ty là vì Ban Giám đốc công ty lập ra Công đoàn và trả lương cho bộ máy đó, thì lẽ đương nhiên, Công đoàn ăn lương của Ban Giám đốc thì phải bảo vệ cho lợi ích của công ty đó là điều dễ hiểu và hiển nhiên quyền lợi của công nhân bị bỏ lửng, thậm chí cố tình bị bỏ quên, với thái độ lấp lửng, trì hoãn trước những phản ánh của công nhân. Để Công đoàn của công ty làm tốt vai trò và nhiệm vụ của mình thì “Muốn Công đoàn làm một cái gì đó cho công nhân thì những người đó không phải chịu ăn mức lương của công ty đó”.
Các công nhân cũng đề ra tiêu chuẩn của những người tham gia vào bộ máy tổ chức Công đoàn với các đặc điểm “Người làm bên Công đoàn phải có tâm huyết, phải hỏi han anh em công nhân. Công nhân người ta đang bị thiếu thốn những cái gì, trong khả năng của công ty có thể đáp ứng được như thế nào đó để công nhân không bị áp lực hoặc trong môi trường làm việc đó thì công nhân được vui chơi thể thao gì đó”.
Khi hỏi ý kiến công nhân về việc thành lập một Hội Công nhân thì đều nhận được sự hứng khởi từ các công nhân khi họ tự vẽ ra những hoạt động trong Hội Công nhân đó:
“Trước cương vị là người lãnh đạo của hội, phải tổ chức cho anh em đi chơi, ví dụ như thứ 7, chủ nhật cho anh em đi chơi. Ví dụ trong ngày lễ 8/3 tết ta, tết tây tổ chức đi chơi, giải trí, tổ chức giao lưu giữa các tổ với nhau”.
“Tổ chức họp để giao lưu, học hỏi, biểu quyết có thể đưa ra những thắc mắc để mọi người cùng giải quyết”.
“Phải họp những người trong công ty lại với nhau xem họ nói những gì để giải quyết cho họ. Họ đến từ nhiều miền khác nhau cho nên phải lắng nghe họ nói, truyền đạt cho họ biết”.
Từ những ý kiến đó cũng cho thấy được khát vọng muốn về một tổ chức dành riêng cho công nhân, là nơi họ được toàn quyền quyết định tất cả chỉ nhằm một mục đích duy nhất là phục vụ cho chính đời sống của chính họ.
Nhìn chung không khí thảo luận nhóm khá sôi nổi nhưng vẫn còn khá nhiều các thành viên thụ động, và khi hỏi các thành viên này thì chúng tôi nhận được câu trả lời đầy e ngại là “bọn em mới vào làm được mấy tháng nên cũng không biết nói gì về công ty”, những lý giải của họ cũng có thể xem là đúng một phần nhưng phần khác tôi lại suy nghĩ phải chăng họ nhút nhát nên không dám nói chuyện trước đám đông, điều đó thể hiện qua thái độ và cử chỉ của họ hết sức rõ ràng.
(học viên Cao học ngành XHH, trường ĐH KHXH&NV TP.HCM)
