Trên xe bus số 8 từ Ngã tư Phú Nhuận ra Thủ Đức, tôi vô tình nghe được câu chuyện của một người đàn ông khoảng 45tuổi ngồi ngay trước ghế của tôi đang nói chuyện với mẹ: “Sáng nay con đi với vợ con đi làm bằng lái xe, làm hết 900 ngàn luôn đó. Làm chỗ này chắc ăn lắm, chắc là bằng thật.” Tôi thấy rất ngạc nhiên vì chuyện làm bằng giả là chuyện vi phạm pháp luật, vậy tại sao chú lại không ngại ngùng gì khi nói về chuyện này qua điện thoại rất lớn trên xe bus. Chú nói có vẻ như đây là câu chuyện đời thường, không có gì lạ lẫm, và cũng không có gì sai trái phải che giấu cả.
Chú vừa nói chuyện điện thoại xong, tôi chuyển ghế lên ngồi cạnh chú. Tôi xin lỗi vì vô tình nghe câu chuyện của chú, và cũng ngỏ ý muốn biết thực hư về vụ bằng giả của chú. Chú cũng thật thà kể cho tôi nghe. Chú là người Bến Tre, nhưng bây giờ đi biển ở Vũng Tàu, lâu lâu lại về Sài Gòn thăm vợ, vì vợ chú ở thuê cho một gia đình trên Sài Gòn. Chú tâm sự: “ Tôi toàn đi ghe, đi biển, cũng chẳng chạy xe gì nên tôi đâu có làm bằng, nhưng giờ lên thành phố lâu lâu có công việc cũng phải đi xe, mà để vợ chở hoài cũng kỳ.” Chú kể: “Hôm trước tôi chở bả đi công việc, mà không có bằng lái, sợ chết. Hôm đó, tôi quẹt vào bà kia, bả làm lớn chuyện đòi báo công an. Vợ tôi nói mãi bả mới không báo đó. Tôi thấy không có bằng lái sợ quá.” Tôi hỏi chú sao chú không đi thi bằng lái, mà phải mua bằng. Chú nói: ““Đi thi thì rẻ hơn, khoảng 300 ngàn thôi, nhưng tôi đâu thi được, vì bây giờ người ta thi bằng máy tính không à. Tôi già rồi có biết máy tính gì đâu mà thi.” Nghe chú nói, tôi nhận ra rằng chú là người chân chất dù biết mua bằng là sai, và cũng không muốn mua bằng giả do tốn kém nhưng cũng chẳng còn lựa chọn nào khác nếu muốn có bằng lái.
Chú cũng thật thà kể rằng vợ chú làm thuê trên thành phố lâu năm rồi, mà năm ngoái cũng có nhu cầu làm bằng nên được người ta giới thiệu gặp người này ở gần siêu thị Big C Hoàng Văn Thụ. Chú nói: “Trời, nó còn làm bằng xe bốn bánh, xe tải, chứ còn bằng của tôi nhằm nhò gì. Năm ngoái vợ tôi, và con gái tôi cũng nhờ nó làm bằng mà. Năm ngoái bằng chỉ có 500 ngàn thôi, nhưng năm nay lên 900 ngàn rồi, vì nó nói bây giờ thứ gì cũng tăng hết. Nó muốn làm cho mình phải quen biết, phải đi nhậu mới làm được chứ.” Chú có vẻ rất tin vào tấm bằng lái giả mà người thanh niên đó làm: “Thằng em tôi ở Bình Dương nói tôi lên đó làm bằng vì bằng ở trên đó có 600 ngàn à. Mà vợ tôi nói bằng 600 ngàn, rẻ, sợ bằng giả công an bắt ngược lại mình thì còn tốn kém hơn. Thôi mua bằng ở đây, bằng thật đó, 900 ngàn nhưng mà xài cả đời, đâu có hết hạn đâu mà sợ. Nó làm rất chuyên nghiệp, làm lâu năm rồi nên không sợ bằng giả.” Nghe chú nói tôi cũng thấy rất ngạc nhiên, và tự hỏi: “Tại sao người ta đang đi làm bằng giả mà lại có suy nghĩ rằng bằng 600 ngàn rẻ hơn thì lại là bằng giả, và sợ công an bắt, còn bằng 900 ngàn mắc hơn lại làm chú bớt lo lắng và cho rằng đây là bằng thiệt. Phải chăng chú nghĩ rằng nếu bằng giả được làm bởi một đường dây làm lâu năm, không bị bắt thì sẽ trở thành bằng thiệt. Giả và thiệt đã lẫn lộn không thể phân biệt được rồi chăng?
Tôi cũng hỏi chú cách thức làm bằng giả. Chú cũng chia sẻ rằng em trai chú làm bằng 600 ngàn ở Bình Dương thì chỉ phải nộp 600 ngàn, một chứng minh nhân dân photo, và 4 tấm ảnh 3×4, không cần có mặt vào ngày thi lấy bằng. Còn bằng 900 ngàn thì nộp trước 400 ngàn, cũng nộp một chứng minh photo và 4 tấm ảnh nhưng đến ngày thì người đó sẽ gọi điện báo và chú phải có mặt vào ngày thi để lấy bằng và giao tiền luôn. Khi chú gần xuống xe bus ở trạm Suối Tiên, vì nghĩ tôi muốn mua bằng lái nên chú khuyên tôi: “Cô còn trẻ thế này mua bằng làm gì, học thi đi, tại tôi không biết máy tính nên mới phải mua chứ, thi có 300 ngàn mà mua cả 900 ngàn, cũng xót nhưng nghĩ mình thi không được, rớt mấy lần thì cũng thế thôi.”
Câu chuyện về chú hành khách này làm tôi suy nghĩ nhiều. Mặc dù nạn mua bán bằng lái xe giả đã diễn ra từ lâu, và nguyên nhân phổ biến thường được nhắc đến là do người lái xe không muốn mất thời gian học và thi, sợ học rồi mà thì không đậu… thì một lý do khác khiến người dân phải mua bằng giả đó là sự thay đổi hình thức thi bằng máy tính. Có lẽ nếu được hướng dẫn cách thi trên máy tính thì người dân sẽ làm được, nhưng đối với những người nông dân ở các tỉnh khác với độ tuổi 40 trở lên, chưa hề tiếp xúc với máy tình thì chỉ nghe đến việc sử dụng máy tính làm bài thi đã khiến họ lo lắng và không đăng ký thi rồi. Nếu chính sách nhà nước đã quy định là bây giờ phải thi bằng lý thuyết bằng lái xe trên máy tính, vậy thì cũng đành chấp nhận cho những người nông dân không biết vi tính đi mua bằng vậy.
29/07/2010
Xuân Ánh
