BTKUXH – Nhìn vào đời sống công nhân hiện nay, có lẽ những công nhân Việt Nam trước đây cũng không thể lường hết những khó khăn mà công nhân ngày nay đang gặp phải. Nếu như trước kia người công nhân Việt Nam còn có “hậu phương” là mảnh vườn, miếng đất… phòng kế mưu sinh thì người công nhân ngày nay đa phần phải rời xa quê hương đến tập trung tại các khu công nghiệp, khu chế xuất trong sự bơ vơ, thiếu thốn… và hành trang của họ chỉ là cuộc sống tạm bợ của lớp nghèo thành thị. BTKUXH xin chân thành cảm ơn tác giả Kim Liên đã chia sẻ tư liệu nhật ký điền dã về đời sống công nhân tại thành phố Hồ Chí Minh, nằm trong khuôn khổ đề tài nghiên cứu các loại hình và cách thức tập hợp thanh niên công nhân vào sinh hoạt tập thể tại các khu công nghiệp, khu chế xuất tại thành phố Hồ Chí Minh do ThS. Nguyễn Đức Lộc làm chủ nhiệm đề tài. Đây là những trang nhật ký được tác giả ghi lại vào tháng 03/2008, chúng tôi xin lần lượt đăng các bài của tác giả tạm lấy tên là: “Những câu chuyện về đời sống công nhân“.
Chủ nhật ngày 10 tháng 08 năm 2008
Sau nhiều lần hẹn lên, hẹn xuống vì anh Tứ có việc bận và do tình hình thời tiết không mấy thuận lợi cho việc tập hợp các bạn công nhân. Chiều nay, tôi quyết định tổ chức thảo luận nhóm, lần này anh Tứ dẫn chúng tôi đến địa bàn khu phố 4. Nhìn thấy thái độ của anh Tứ có vẻ cũng đỡ căng thẳng hơn những lần trước nên tôi cũng đỡ mệt.
Hôm nay, anh Tứ đi cùng với chị Bí thư Đoàn phường. Anh dẫn chúng tôi vào khu nhà trọ đầu tiên, nhưng không thể tiến hành thảo luận nhóm được vì khó tập trung các bạn công nhân và đưa chúng tôi đến một khu nhà trọ khác.
Vừa bước vào nhà trọ là tôi đã gặp lại Thúy, một công nhân tham gia thảo luận biểu đồ Venn lần trước. Thấy vậy tôi cũng yên lòng, vì có thể nhờ Thúy tập hợp giùm các bạn công nhân. Sau một hồi nói chuyện phiếm, anh Tứ và chị bí thư ra về, tự dưng tôi thấy vui. Sau khi hai người đi rồi, tôi nhờ Thúy đến các phòng khác gọi các bạn công nhân đến phòng Thúy ngồi nói chuyện nhưng Thúy chỉ có thể gọi được một vài ngừơi, có vẻ Thúy cũng ngại làm phiền người ta, tôi đã nói Thúy dẫn tôi đến từng phòng và tôi vào phòng “năn nỉ” các bạn công nhân tham gia. Kết quả là tôi đã tập hợp đủ số lượng công nhân để tổ chức một buổi thảo luận nhóm.
Rút kinh nghiệm lần trước, trước khi vào buổi thảo luận tôi cũng đã nói trước với các bạn công nhân là những câu hỏi của chúng tôi có lẽ sẽ hơi kĩ và chi tiết nên có gì thì các bạn thông cảm vì để có thể hiểu hết tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của các bạn thì chúng tôi cần phải hỏi kĩ lưỡng và lưu ý rằng những thông tin trong buổi thảo luận sẽ được giữ kín. Mọi người đều bằng lòng và gật đầu vui vẻ.
Không khí của buổi thảo luận có vẻ rất dễ chịu và thuận lợi cho chúng tôi. Những câu hỏi chúng tôi đặt ra đều nhận được những câu trả lời nhiệt tình và thẳng thắn từ các bạn công nhân. Qua cách các bạn nói chuyện tôi cũng hiểu thêm về đời sống vật chất và tinh thần của các bạn công nhân, đa số là vật chất thiếu thốn, tinh thần nghèo nàn. Tôi cũng nhận thấy rằng các bạn rất muốn tham gia các hoạt động tập thể nhưng vì không có thời gian nhiều (phải tăng ca nhiều, không tăng ca thì không có tiền), hơn nữa đồng lương quá thấp làm cho cuộc sống của họ có nhiều áp lực hơn khi mà họ không chỉ trang trải cho cuộc sống riêng của cá nhân mà còn là cho cả gia đình của họ ở quê nữa, nên thành ra nhiều khi tinh thần của họ cũng không được thoải mái và bị ức chế… tức là suy cho cùng thì vẫn là vật chất quyết định ý thức.
Tìm hiểu về các hoạt động ở địa phương do Đoàn Thanh niên tổ chức tôi cũng được các bạn cho biết các hoạt động ở địa phương không nhiều. Những bạn đã từng tham gia các hoạt động của Đoàn Thanh niên thì cho rằng các hoạt động đó rất có ích và thu hút được công nhân tham gia, còn những bạn chưa từng tham gia các hoạt động của Đoàn thì có vẻ “vô cảm” khi nói về những điều này. Và tôi đã hỏi họ tại sao họ không tham gia những hoạt động của Đoàn thanh niên thì các bạn cho biết là không có thời gian để tham gia, hơn nữa họ lại không có thông tin gì về các hoạt động đó nên không biết để tham gia. Và từ đây đưa đến một câu hỏi tại sao các hoạt động của Đoàn tổ chức cho công nhân mà công nhân lại không biết, và điều thắc mắc này đã được Ngân giải đáp, đó là bên Đoàn “đặt mối” cho một vài bạn công nhân tham gia nhiệt tình hoạt động Đoàn ở khu nhà trọ này để “lôi kéo” thêm các bạn thanh niên công nhân khác vào hoạt động, nhưng với thực tại như vậy thì thấy không hiệu quả, lắm có quá nhiều công nhân không biết đến hoạt động của Đoàn địa phương. Tìm hiểu sâu tại sao Đoàn không thu hút được công nhân tham gia thì thấy được đó là do hoạt động của Đoàn quá khép kín, chỉ có một bộ phận thiểu số công nhân tham gia, bên Đoàn không thông báo rộng rãi hoạt động của mình đến các bạn công nhân và hơn nữa, bên Đoàn còn chưa nắm bắt được nhu cầu, nguyện vọng của công nhân, chưa cho công nhân thấy được lợi ích khi họ tham gia vào các hoạt động tập thể… tất cả những điều đó cho thấy vai trò của Đoàn còn mờ nhạt đối với đời sống tinh thần của công nhân, Đoàn chỉ mới đứng ở trên nhìn xuống mà chưa thực sự có những hành động sâu sát, gần gũi, thiết thực với đời sống công nhân. Đoàn chỉ là sờ sờ bên ngoài mà thôi, và như vậy thì cho dù có đầu tư bao nhiêu tài chính chăng nữa thì vẫn không thu lại kết quả nếu với cái cách thức tổ chức và mô hình hoạt động như hiện nay.
(học viên Cao học ngành XHH, trường ĐH KHXH&NV TP.HCM)
