Khách “mượn” trong đám cưới tại Vĩnh Cửu – Đồng Nai (Kỳ 1)

Sao hai đứa bây chưa về, lát nữa đãi rồi đó… Giờ đang ở nhà gái, làm lễ sắp xong rồi. Xin về đi. Hôm qua tao nói rồi mà. Về nha mày

Từ năm 2008 đến nay, tôi đã tham dự hai đám cưới của hai anh con cô ruột và là khách mời của bốn đám cưới khác nhưng đến khi đọc và tìm hiểu bài viết “Mời cưới ở Hà Nội và việc quản lý các quan hệ” của Alexander Soucy tôi mới nhận ra, đám cưới ở quê mình có những nét đặc trưng riêng. Nơi tôi ở được xếp vào vùng sâu vùng xa – xã Bình Lợi, huyện Vĩnh Cửu – Đồng Nai. Ở đây hàng xóm cũng thường là bà con họ hàng. Mỗi khi nhà có việc hệ trọng như đám tang, đám cưới thì mọi người tương trợ nhau. Tìm hiểu về đám cưới ở đây, tôi thấy yếu tố hỗ trợ thể hiện qua một dạng khách “mượn” đặc trưng. Chính vì hiện tượng này trong thực tế cùng với nội dung bài viết của Soucy tôi quyết định tìm hiểu và trình bày về khách “mượn” trong đám cưới ở Vĩnh Cửu, Đồng Nai.

Sơ đồ cùng quan hệ ở Hà Nội của Yan (19960 được Soucy (2010) vận dụng cho ta thấy ‘cấu trúc’ của các mối quan hệ và chức năng của chúng khi được xác lập và tái xác lập qua việc mời cưới. Tôi vận dụng ý nghĩa này vào bài viết về đám cưới ở Vĩnh Cửu – Đồng Nai. Nhưng ở đây, trong điều kiện có thể, tôi chỉ làm rõ ý nghĩa này thông qua khách “mượn” và việc “mượn” khách. “Giống mà không giống” là điều thú vị khi khách “mượn” trong bài viết của tôi, xét về ‘nội hàm’ thì thuộc Vùng có ảnh hưởng nhưng về cách thức tham dự và vai trò trong đám cưới thì mang đặc trưng khác biệt. Chính vì thế mà trọng tâm bài viết này của tôi là mô tả về khách “mượn” và những trải nghiệm về vị trí, vai trò của họ trong đám cưới chứ không bao quát việc mời cưới và ý nghĩa của nó như Soucy. Và kết quả đề tài này tôi xem như một ghi chép về hiện tượng xã hội mang tính đặc thù về không gian và thời gian. Thời điểm hiện tại ở Vĩnh Cửu – Đồng Nai, nó là tư liệu về mối quan hệ xã hội và những quy ước về khách “mượn” trong đám cưới. Để thu thập thông tin cho đề tài này tôi sử dụng phương pháp quan sát tham dự và phỏng vấn sâu. Bên cạnh đó tôi cũng đọc tài liệu để có thể so sánh, làm nổi bật nét đặc thù của đối tượng nghiên cứu.

Mỗi khi nhà có việc hệ trọng như đám tang, đám cưới thì mọi người tương trợ nhau.

Khách “mượn” là khái niệm mà tôi sử dụng xuyên suốt bài viết này và trình bày điểm đặc trưng của nó. Việc “mượn” khách cũng thể hiện quan điểm của cả gia chủ và khách được “mượn” trong bối cảnh cụ thể. Trong bài viết, tôi sử dụng thuyết cấu trúc để phân tách khách trong đám cưới thành hai loại: khách mời và khách “mượn”, để làm rõ đặc điểm khách “mượn” trong mối tương quan so sánh với khách mời. Hai tư cách: người “sạc bia” và người nhà cùng tồn tại ở khách “mượn” tôi cũng dùng thuyết cấu trúc làm rõ. Bên cạnh đó, tương ứng với hai loại khách, hai tư cách sẽ có những vai trò, chức năng khác nhau, ở điểm này tôi vận dụng thuyết chức năng. Từ đó, tôi đi đến kết luận, trong một đám cưới tồn tại những quy ước bất thành văn, nếu cư xử “lệch” khung mẫu đó bạn có thể gặp rắc rối. Khách “mượn” với vai trò “sạc bia” là giải pháp tối ưu cho những đám cưới không thuê người phục vụ thức uống đồng thời cũng được xem như người nhà của gia chủ. “Mượn” là hình thức hợp thức hóa việc tham dự đám cưới của một bộ phận khách, để từ đó khách “mượn” hình thành những trách nhiệm và trải nghiệm thú vị trong đám cưới khác với khách mời. Thông qua những điều này, ta thấy quan điểm và những mong muốn của người dân đối với đám cưới.